Monitor Prawniczy Nr 4/2023

Specjalistyczny miesięcznik omawiający kluczowe zagadnienia prawnicze.

W numerze 4/2023 „Monitora Prawniczego" polecamy:

• dr Bartłomiej Nowak-Górski „Granice odpowiedzialności dłużnika za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego". Artykuł podejmuje problem granic odpowiedzialności majątkowej dłużnika za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Problem ten jest szczególnie doniosły w dobie wysokiej inflacji, gdy ani odsetki ustawowe za opóźnienie, ani za opóźnienie w transakcjach handlowych nie są w stanie pokryć subiektywnego uszczerbku w majątku wierzyciela doznawanego na skutek utraty siły nabywczej przez świadczenie pieniężne. Choć mogłoby się wydawać, że sytuacja wierzyciela ulega poprawie, gdy dłużnik dopuszczając się kwalifikowanej postaci opóźnienia, czyli zwłoki, staje się odpowiedzialny za szkodę, obowiązujący materiał normatywny poddany wykładni sugeruje, aby podstaw do kompensowania utraty siły nabywczej przez świadczenie pieniężne poszukiwać poza instytucją odpowiedzialności odszkodowawczej.
• dr Filip Stradomski „Przesłanki przyznania prawa pomocy i ich ocena". Artykuł stanowi kontynuację rozważań autora na temat problematyki dotyczącej prawa pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym przedstawionych w „Monitorze Prawniczym" w lipcu i wrześniu 2022 r. W ramach niniejszego opracowania badaniem objęte zostały przesłanki przyznania prawa pomocy (pozytywne oraz negatywne) osobie fizycznej oraz osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej. Analizą objęto także kwestie dotyczące oceny spełnienia ww. przesłanek dokonywanej przez referendarza sądowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach przez sąd. W artykule sformułowano także istotny z perspektywy praktyki stosowania przepisów o prawie pomocy postulat de lege ferenda w zakresie oświadczeń składanych przez strony ubiegające się o to uprawnienie, a korzystające z usług pełnomocnika z wyboru. Rozważania w powyższym zakresie zostały wsparte bogatym orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych.
• dr Maria Świątko „Wpis konstytutywny w księdze wieczystej". Wpisy konstytutywne w księdze wieczystej są wyjątkiem w naszym ustawodawstwie i wymagane są wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi. Dokonanie wpisu konstytutywnego w księdze wieczystej jest warunkiem koniecznym powstania, zmiany czy przeniesienia prawa. Jednak do skutecznego przeniesienia własności nieruchomości, ale również ustanowienia ograniczonych praw rzeczowych (poza nielicznymi wyjątkami) wpis w księdze wieczystej nie jest wymagany. Artykuł 155 KC stanowi, że umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Z uwagi na fakt, że nieruchomości są rzeczami co do tożsamości oznaczonymi, przepis ten oznacza, iż do przeniesienia prawa własności nieruchomości, nie jest konieczny wpis w księdze wieczystej i z mocy samej umowy obligacyjnej własność nieruchomości przechodzi na nabywcę, z chwilą podpisania aktu notarialnego (solo consensu), niezależnie od tego, czy jest prowadzona księga wieczysta dla nieruchomości.
• dr Karolina Ochocińska „Bezskuteczność czynności prawnej a przygotowana likwidacja (pre-pack)". W prawie upadłościowym przewidziano procedurę przygotowanej likwidacji (pre-pack), w trakcie której możliwe jest dokonanie likwidacji majątku dłużnika bezpośrednio po ogłoszeniu jego upadłości. Wątpliwości budzi jednak kwestia przeprowadzenia procedury przygotowanej likwidacji w sytuacji, gdy na przedpolu ogłoszenia upadłości dłużnik dokonał czynności prawnych krzywdzących wierzycieli. Czynności te po ogłoszeniu upadłości mogą zostać uznane za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Wówczas pojawia się pytanie o dopuszczalność przeprowadzenia przygotowanej likwidacji i objęcia nią przedmiotów bezskutecznych czynności prawnych.
• dr hab. Marcin Dziurda „Wnoszenie zażalenia na postanowienie o odrzuceniu apelacji". W uchwale Sądu Najwyższego z 24.1.2023 r., III CZP 127/22, przyjęto, że sąd II instancji nie tylko sporządza z urzędu uzasadnienie wydanego na posiedzeniu niejawnym postanowienia o odrzuceniu apelacji, ale także z urzędu doręcza stronie odpis tego postanowienia z uzasadnieniem (art. 387 § 1 i 3 zd. 3 KPC). Oznacza to, że wniesienie zażalenia na takie postanowienie nie wymaga złożenia ani opłacenia wniosku o doręczenie postanowienia z uzasadnieniem. Prawidłowość tego rozstrzygnięcia znajduje potwierdzenie w dodaniu art. 357 § 22 KPC, z którego wynika, że ilekroć przepis szczególny nakazuje sądowi uzasadnić z urzędu postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym, postanowienie to doręcza się z urzędu z uzasadnieniem. W myśl zaś art. 357 § 24 KPC, doręczenie przez sąd z urzędu postanowienia z uzasadnieniem wydanego na posiedzeniu niejawnym zwalnia stronę od obowiązku zgłoszenia wniosku o doręczenie postanowienia z uzasadnieniem.
• dr Julita Zawadzka „Dochodzenie przez konsumenta roszczeń związanych ze stosowaniem opłat alokacyjnych w umowie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym". Opłaty alokacyjne stosowane przez ubezpieczycieli w umowach ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (umowy UUFK), są w swoim celu i skutku bardzo zbliżone do opłat likwidacyjnych. Nie są one jednak pobierane po przedterminowym zakończeniu przez konsumenta stosunku umownego, ale od początku jego trwania, niekiedy wyłącznie w pierwszych latach obowiązywania umowy. W razie zakwalifikowania jako abuzywne klauzul umownych przewidujących takie opłaty, problematyczne może być dochodzenie przez konsumenta roszczeń związanych z ich stosowaniem, gdyż między pobraniem tych opłat a momentem, gdy konsument będzie dochodził ich zwrotu, może upłynąć okres dłuższy niż wynosi termin przedawnienia. W uchwale z 13.1.2022 r., III CZP 61/22, Sąd Najwyższy stara się zapobiec takim trudnościom, wiążąc początek biegu przedawnienia roszczeń konsumenta z chwilą, w której konsument dowiedział się albo rozsądnie rzecz ujmując mógł się dowiedzieć o niedozwolonym charakterze postanowień umownych. Stanowisko to koresponduje z wymaganiami stawianymi w orzecznictwie TSUE początkowi biegu terminu przedawnienia roszczeń konsumentów wynikających ze stosowania klauzul abuzywnych. Wątpliwości budzi jednak założenie, że roszczenia konsumentów wynikające ze stosowania opłat alokacyjnych w umowach UUFK są oparte na przepisach o nienależnym świadczeniu. Stosowane przez ubezpieczycieli mechanizmy pobierania opłat alokacyjnych zdają się wykluczać taką kwalifikację.
• dr Antoni Kolek, Agnieszka Łukawska „Rozliczenie wpłat do PPK – praktyczne problemy podmiotów zatrudniających". Wprowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych wiąże się z nowymi uprawnieniami dla uczestników oraz nowymi obowiązkami dla podmiotów zatrudniających. Na podmioty zatrudniające nałożone zostały nowe obowiązki o charakterze administracyjnym, informacyjnym i rachunkowym. Celem opracowania jest wskazanie głównych problemów, z jakimi muszą zmierzyć się zatrudniający chcąc w prawidłowy sposób rozliczać wynagrodzenia osób uczestniczących w PPK. Autorzy przedstawiają wnioski de lege ferenda, jako głos w dyskusji nad zmianami i uproszczeniami w obszarze PPK.

W Monitorze Prawniczym znajdziesz:

• Wnikliwe opracowania analizujące najistotniejsze zmiany w prawie.
• Fachowe opinie i analizy zagadnień problemowych.
• Przegląd najistotniejszego, nowego orzecznictwa.
• Aktualności z sal sądowych.
• Obszerne dodatki tematyczne.
• Odpowiedzi na pytania kierowane do redakcji.