Kodeks karny. Komentarz do nowelizacji z 2022 r.

Praktyczne omówienie zmian ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeku karny (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2345) przez ustawę o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy Nr 2024).

Zmiany mają na celu:

• wzmocnienie ochrony prawnokarnej w zakresie czynów godzących w podstawowe dobra prawne, takie jak życie i zdrowie człowieka, wolność seksualna;
• wzmocnienie ochrony prawnokarnej przed najpoważniejszymi przestępstwami przeciwko wolności seksualnej, zwłaszcza na szkodę małoletnich, przestępstwami drogowymi popełnianymi w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego oraz przestępstwami popełnianymi w ramach zorganizowanych grup przestępczych;
• ukształtowanie rodzaju i wysokości sankcji karnej grożącej za dany typ przestępstwa, uwzględniając potrzebę adekwatnej represji wobec sprawców najbardziej karygodnych czynów;
• usunięcie dostrzeganych trudności w stosowaniu instrumentów prawa karnego, zmiany w obrębie tych instytucji, które dotknięte są wadami merytorycznymi, bądź które uniemożliwiają osiąganie pożądanych i oczekiwanych rezultatów w zakresie polityki karnej, w tym w szczególności w płaszczyźnie realizacji funkcji sprawiedliwościowej oraz ochronnej prawa karnego;
• wyeliminowanie niespójności i luk prawnych, jakie zostały ujawnione w trakcie stosowania obowiązujących unormowań, jak również były zgłaszane w doktrynie prawa karnego.

Założeniem wprowadzanych zmian jest także zracjonalizowanie odpowiedzialności karnej, które zakłada zasadniczo odmienne podejście do przestępczości drobnej, a przede wszystkim incydentalnej, w porównaniu do sprawców powrotnych. W stosunku do tej drugiej grupy sprawców projektuje się podejście oparte na stosowaniu surowszych kar izolacyjnych, które mają w założeniu w sposób kompleksowy realizować ustawowe dyrektywy wymiaru kary. Kierując się tymi założeniami proponuje się zaostrzenie warunków odpowiedzialności karnej wobec sprawców w najwyższym stopniu niepoprawnych, czyli wielokrotnych recydywistów (art. 64 § 2 KK).

Uzasadnienia dla określonego stopnia represyjności systemu prawa karnego dostarcza pozytywna funkcja sprawiedliwościowej teorii proporcjonalności wywodzonej z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, której towarzyszy nakaz zapewnienia dostatecznej ochrony dóbr konstytucyjnych, zarówno o charakterze indywidualnym, jak i kolektywnym.

W Komentarzu skupiono na omówieniu projektowanych zmian, które dotyczą m.in.:

• kar (m.in. wydłużenie kary terminowego pozbawienia wolności do 30 lat, zmiany w zakresie przepisów dotyczących kary łącznej);
• środków karnych (m.in. wprowadzenie środka w postaci przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, popełnionego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo przepadku jego równowartości);
• powrotu do przestępstwa [m.in. wprowadzenie nowej recydywy sprawców przestępstw o charakterze seksualnym (art. 64a KK)];
• środków związanych z poddaniem sprawcy próbie (m.in. modyfikacja zasad zarządzania wykonania kary warunkowo zawieszonej, zawartych w art. 75 KK poprzez wydłużenie okresu zatarcia skazania przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności z 6 miesięcy od zakończenia okresu próby do 1 roku);
• przedawnienia (m.in. wydłużenie okresu karalności zbrodni zabójstwa z 30 do 40 lat);
• wyeliminowania kary 25 lat pozbawienia wolności;
• dodania lub modyfikacji treści wybranych przepisów typizujących (m.in. rozszerzenie zakresu znamion przestępstwa polegającego na podszywaniu się pod inna osobę o zamiar ewentualny, ściganie naruszenia miru domowego nastąpi na wniosek pokrzywdzonego, nowe typy czynów zabronionych sprzedajności i przekupstwa kwalifikowane przez znaczną wartość korzyści majątkowej).

Projektowana nowelizacja wprowadza również szereg przepisów typizujących, statuujących nowe czyny zabronione. Propozycje legislacyjne w tym zakresie dotyczą wprowadzenia odpowiedzialności karnej za przygotowanie do czynów określonych w art. 148 § 1 – zabójstwa w typie podstawowym oraz w art. 148 § 2 i 3 – typów kwalifikowanych. Projekt przewiduje także wprowadzenie nowych typów czynu zabronionego – przyjęcia zlecenia zabójstwa człowieka w zamian za udzieloną lub obiecaną korzyść majątkową lub osobistą (art. 148a § 1 KK) oraz art. 244c KK, który w § 1 będzie penalizował uchylanie się od wykonania orzeczonego przez sąd środka kompensacyjnego, w postaci obowiązku naprawienia szkody, obowiązku zadośćuczynienia za doznaną przez inną osobę krzywdę lub nawiązki orzeczonej za przestępstwo ścigane z oskarżenie publicznego.

Celem publikacji jest objaśnienie w kompleksowy sposób problematyki związanej ze zmianami w prawie karnym  z uwzględnieniem ich praktycznych aspektów. Komentarz został wzbogacony o aktualne orzecznictwo oraz liczne przykłady, co pozwoli lepiej zrozumieć tytułową tematykę.

Prezentowana publikacja adresowana jest w szczególności do osób świadczących na co dzień pomoc prawną w zakresie prawa karnego (sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych), jak również każdej osoby zainteresowanej powyższą tematyką.